HISTORISCH BEWIJS: IS ER VOOR HET EERST SCHILDERMATERIAAL VAN REMBRANDT GEVONDEN?

Zijn de verfzakjes uit de Collectie Six daadwerkelijk van Rembrandt geweest? Deze vraag stond centraal in de tweede aflevering van het AVROTROS-programma Historisch Bewijs dat vanavond op NPO 2 werd uitgezonden. Als de verfzakjes echt zijn, is het wereldnieuws. Er is namelijk nooit iets van zijn schildermateriaal teruggevonden. Op basis van het materiaal-technisch en historisch onderzoek moet echter geconcludeerd worden dat de verfzakjes 19e-eeuws zijn en dus niet van Rembrandt kunnen zijn geweest.

In het programma wordt de zoektocht van een team experts van het Rijksmuseum gevolgd dat er alles aan doet om de onderste steen boven te krijgen in een baanbrekend onderzoek naar de echtheid van kunsthistorische voorwerpen. Voor het eerst wordt natuurwetenschappelijk en materiaaltechnisch onderzoek gecombineerd met historisch archief- en bronnenonderzoek.

Sterke herkomst
De herkomst van de 11 verfzakjes is sterk. Jan Six was een directe vriend van Rembrandt en de familie overlevering vertelt dat de verfzakjes een cadeau van Rembrandt aan Jan Six zijn geweest. De focus van dit onderzoek ligt dus op het materiaal-technische deel.

Mineralen en pigmenten
Robert van Langh, hoofd Conservation & Science, krijgt de unieke kans om met een monster van de verfzakjes naar een deeltjesversneller in Hamburg te gaan, een zeer innovatief onderzoeksmiddel. Met de intense straling kan hele gedetailleerde informatie over de samenstelling verkregen worden. Het loodpigment dat Rembrandt gebruikte, bevat het mineraal plumbonacriet. Dat was typisch voor hem en dus gaat het team op zoek naar dit specifieke mineraal.

Ondertussen richtte het team, verder bestaande uit hoofd Geschiedenis Martine Gosselink en conservator Stephanie Archangel, zich ook op andere onderzoeksmethodes. Zo werd het handschrift van de labels door een handschriftdeskundige onder de loep genomen. Hij stelde vast dat de teksten niet 17e eeuws zijn en geen enkele overeenkomst hebben met het handschrift van Rembrandt. Uit XRF onderzoek blijkt dat ook de pigmenten in de witte en groene verf nog niet gebruikt werden in de 17e eeuw. Helaas wordt ook het mineraal plumbonacriet niet gevonden in de verfzakjes.

Verfzakjes zijn niet van Rembrandt
Omdat de zakjes uiterlijk grote gelijkenis vertonen concludeert het team op basis van deze resultaten dat àlle 11 zakjes níet 17e eeuws en dus niet van Rembrandt zijn.Volgende week onderzoekt het team de hoed van Ernst Casimir die in het Rijksmuseum ligt. Is dit werkelijk de hoed die de voorvader van koning Willem-Alexander op had toen hij in 1621 door een kogel in zijn hoofd getroffen werd?