HISTORISCH BEWIJS: IS DE VILTEN HOED (RIJKSMUSEUM) VAN ERNST CASIMIR?

Is de hoed die in Het Rijksmuseum ligt werkelijk de hoed die Ernst Casimir, voorvader van koning Willem-Alexander, ophad toen hij in 1621 door een dodelijke kogel in zijn hoofd getroffen werd? Deze vraag stond centraal in de derde aflevering van het AVROTROS-programma Historisch Bewijs dat vanavond op NPO 2 werd uitgezonden. Op basis van het materiaal-technisch en historisch onderzoek kan geconcludeerd worden dat het inderdaad om dé hoed gaat.

In het programma wordt de zoektocht van een team experts van het Rijksmuseum gevolgd die er alles aan doet om de onderste steen boven te krijgen in een baanbrekend onderzoek naar de echtheid van kunsthistorische voorwerpen. Voor het eerst wordt natuurwetenschappelijk en materiaaltechnisch onderzoek gecombineerd met historisch archief- en bronnenonderzoek.

Hoed was van Ernst Casimir
“Een geweldige en bijzondere vaststelling. Ernst Casimir neemt in onze geschiedenis een belangrijke plek in als succesvol graaf, stadhouder en een van de grootste verzetsstrijders in de 80-jarige oorlog tegen de Spanjaarden. De hoed vertelt het verhaal van een belangrijke, vormende periode in de geschiedenis van de Nederlanden,” aldus Martine Gosselink, hoofd geschiedenis van het Rijksmuseum.

Samen met haar collega’s Robert van Langh, hoofd Conservation & Science en Stephanie Archangel, conservator deed zij belangrijke ontdekkingen. Er waren nogal wat vragen omtrent deze hoed. Waarom droeg Ernst Casimir een hoed tijdens het beleg van Roermond? En was het ‘prachtige’ gat in de hoed wel een kogelgat of was dit gat ‘met een nagelschaartje’ gemaakt?

Historisch onderzoek 
Voor het historisch onderzoek werkte het team samen met het Nationaal Militair Museum te Soesterberg en het Koninklijk Huisarchief in Den Haag. Uit materiaaltechnisch onderzoek blijkt dat de hoed een vilten regenhoed is. Een bijzondere vondst in de stukken van het Koninklijk Huisarchief bevestigt dat Ernst Casimir over twee regenhoeden beschikte. Uit een inventarislijst blijkt bovendien dat stadhouder Willem V 150 jaar na de dood van Ernst Casimir deze vilten hoeden veiligstelde na de inval van de Fransen. Ook toen werd dit familiestuk al als de hoed van Ernst Casimir en reliek beschouwd.

Materiaaltechnisch onderzoek
In het materiaaltechnisch onderzoek werd samengewerkt met het Nationaal Forensisch Instituut en het Nationaal Militair Museum. Het lukte niet om met de huidige technieken een DNA-profiel vast te stellen. Wel blijkt uit een XRF scan dat er lood van een kogel en ijzer, dat op menselijk bloed duidt, op de hoed zit. Dankzij een recente opgraving van een musketkogel uit die tijd kon samen met het NFI een schietreconstructie gedaan worden met een gelijkend wapen en een gelijkende kogel, evenals een gelijkende hoed.

Wim Kerkhoff, deskundige Wapens & Munitie bij het NFI: “Het was voor mij verrassend leuk om aan zo’n oude zaak te werken. Antieke stukken en moderne onderzoekstechnieken kwamen samen tijdens het onderzoek. En het uitgevoerde onderzoek geeft alles bij elkaar best een helder beeld.”

Op basis van het onderzoek concludeert het team van Historisch Bewijs dat er een loden kogel door een hoed en vervolgens door een menselijke schedel is gegaan. Samen met de sterke herkomst in bronnen van de koninklijke familie stellen zij dat dit daadwerkelijk de hoed is geweest die Ernst Casimir op had toen hij sneuvelde bij Roermond.

Volgende week onderzoekt het team de schaal uit het Rijksmuseum die van zilver uit de door Piet Heyn veroverde zilvervloot gemaakt zou zijn. Ze gaan op zoek naar aanknopingspunten die de schaal met de zilvervloot kunnen verbinden want waarop is die aanname gebaseerd?